Wanneer verandert de kermis van markt naar reizend pretpark?



Parade maken op de kermis in de 19e eeuw



Vanaf het ontstaan in de elfde eeuw (1000-1100) is de kermis een warenmarkt versiert met enige vermaak. Vooral artiesten en ambachtslieden zoals brillenmakers en tandartsen kon men op de kermis bezoeken. In de tweede helft van de negentiende eeuw verandert dat. Door de snel toenemende industrialisatie groeien de steden en zijn kermissen steeds belangrijker als vermaak voor de bevolking. Kermis is voor velen vakantie. Enkele weken zet de stadbeboner de bloemetjes buiten.

Handel en vermaak
In Amsterdam staan de straten ook in deze tijd nog vol met handelskramen, maar neemt het belang van de vermaakzaken toe. Toneelvoorstellingen, reizende dierentuinen en wassenbeelden-spellen staan op de Botermarkt en op andere pleinen om het publiek te vermaken en het actuele nieuws te brengen.

Stoommachine
Ook bij de attracties zie je de invloed van de negentiende eeuw met zijn industrialisatie. Met name de voortstuwing van de attracties moderniseert. Stond er eerst een paard of handwerksman de draaimolen te duwen, nu wordt de carroussel met een stoommachine in beweging gezet. De attracties worden ook groter en kunnen meer mensen tegelijk vervoeren. Het is het begin van de glorietijd van de stoomcarrousel.

Bronnen op aanvraag beschikbaar

Wat betekent kermis?

Kermis is een vereenvoudiging van het woord kerk-mis.
 
Kerk-mis
Dit is de mis die plaatsvindt na de nieuwbouw van een kerk. Het gebouw wordt gewijd en klaargemaakt voor erediensten. Een belangrijke gebeurtenis die groots gevierd werd en elk jaar opnieuw tot leven kwam met een herdenkingsfeest dat kerkmis of kermis ging heten.
 
Bronnen op aanvraag beschikbaar

Waarom zijn er veel kermissen in het voorjaar en eind van de zomer?

Bijna elk dorp heeft nog steeds een kermis eens in het jaar. In Amsterdam worden veel meer kermissen gehouden en heeft elk deel van de stad zijn eigen kermis.

Najaar
Veel kermissen vinden plaats in het najaar of aan het eind van de zomer. Oorzaak daarvan is de historische geschiedenis van dit vermaak. Na een seizoen hard werken hebben boeren en arbeiders extra geld verdiend en nemen het er even van. Kermis is lange tijd een soort vakantieperiode geweest. De mensen vierden feest voordat de moeilijke winterperiode intrad.

VoorjaarBij de kermissen in het voorjaar speelt de arbeidsmarkt een belangrijke rol. Boeren contracteerden hun personeel op de plaatselijke kermis. Na het sluiten van de deal kreeg de nieuwe meid of knecht wat handgeld om kermis te vieren.

Kermis is niet meer van deze tijd. Is dat zo?

kermistafereel

In augustus en september vinden overal in Nederland weer kermissen plaats. Volgens sommigen is de kermis niet meer van deze tijd. Het is goedkoop en super commercieel vermaak dat alleen maar goed is voor de exploitanten die op de kermis hun zakken vullen. Maar is dat wel zo?


Exploitanten
Kermisexploitanten hebben een eigen bedrijf dat elk jaar weer zijn bestaansrecht moet bewijzen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld een winkel in een stad of dorp kan de kermisexploitant geen echt vaste klantenkring opbouwen in de paar dagen dat de attractie staat. Net zoals in het gewone zakenleven heb je grote exploitanten met veel attracties die veel kermissen doen en kleine exploitanten die met een of enkele attracties hun centen moeten verdienen.


Sociaal gebeuren
Het belang van kermis in een buurt of dorp is zeker niet afhankelijk van de exploitanten of attracties. Kermis is een sociaal gebeuren dat banden tussen dorpelingen en buurtgenoten versterkt en bevestigt. Daarnaast is de kermis een vrijplaats. Een plek waar regels die in het normale leven gelden even opzij gezet worden. Je bent vrijer op de kermis. Het is toegestaan om te gokken bij de gokkasten, een jongen kan een meisje vrijblijvend het hof maken en sociale spanningen kunnen bijgelegd of uitgevochten worden. De kermis fungeert als een soort ventiel dat het teveel aan spanningen laat ontsnappen. Het belang van kermissen schuilt in deze sociale betekenis. Mensen ontmoeten elkaar ook als ze al lang niet meer in het dorp wonen. Kermis schept door zijn glitter en glans een wereld van overvloed en welbehagen. Even niet werken en je lekker te goed doen aan zoete suikerspinnen en oliebollen.

Bronnen op verzoek beschikbaar

Wanneer vindt de eerste kermis in Nederland plaats?

Wanneer er voor het eerst kermis gevierd is blijft een vraag. We kunnen wel een gok wagen. De eerste kerken ontstaan na het jaar 1000 in het gebied dat wij nu Nederland noemen.

Utrecht
Utrecht is dan een belangrijke stad en het lijkt erop dat de Domstad de oudste kermishistorie heeft. Concrete bewijzen of bronnen ontbreken dus moeten we een slag om de arm houden.

Maliebaan kermis
Tot in het begin van de twintigste eeuw is er kermis gevierd in Utrecht. Na de afschaffing heeft de binnenstad het heel lang zonder kermis moeten doen. Aan het eind van de vorige eeuw is door kermisexploitanten een voorstel gedaan kermis te laten herleven op de Maliebaan. Elk jaar is daar in juli tussen de bomen de langgerekte Maliebaankermis te bezoeken. Met deze kermis kreeg Utrecht zijn stadskermis terug.

Bronnen op aanvraag beschikbaar

Kermis in De Zilk 2011

Kermisfragmensten 2011 De Zilk

Oorsprong kermis De Zilk
De kermis in De Zilk is voortgekomen uit een Oranjefeest. De organisatoren waren leden van de feestcommissie die de viering bij het inwijden van de kerk organiseerden. Voorzitter is in die tijd pastoor Hafkenscheidt. In 1920 vindt de wijding plaats. in 1923 is er voor het eerst kermisvermaak in De Zilk. De feestcommissie is nog steeds de organisator.

Nieuwe plek
De kermis heeft op verschillende plaatsen in De Zilk gestaan. De laatste jaren op de Zilkerduinweg, de doorgaande weg dwars door het dorp. In 2011 vindt de kermis zijnn  plek op de Sportlaan en de parkeerplaats bij dorpshuis De Duinpan. De kermis duurt drie dagen van 30 augustus tot en met 1 september 2011.