Bloemmozaïeken in De Zilk

Elk jaar vindt in april de wedstrijd van de bloemmozaïeken plaats in het buurtschap De Zilk (gemeente Noordwijkerhout). Deze wedstrijd voor het fraaiste en meest ludieke werkstuk is een uiting van volkskunst en traditie. De makers zijn soms een week bezig met een werkstuk gemaakt van 'afvalmateriaal' van de bloembollenteelt.

Rissen en risten
Bewoners van het dorp rissen of risten de bloemetjes van de hyacinten en strooien die in patronen op houten platen (strooiwerk). Anderen bevestigen de nageltjes (=bloemen) met spelden op platte platen piepschuim (steekwerk). Een derde categorie is het 3D-steken. Driedimensionale voorwerpen worden met bloemen versierd.

Onderwerpen
De onderwerpen die de stekers en strooiers kiezen hebben vaak te maken met de actualiteit. De zachte winter, Talentenjachten op televisie, de plaatselijke musical, 100 jaar Donald Duck en Boer zoekt vrouw worden uitgebeeld met hyacintenbloemen. Naast volwassenen doen ook heel veel kindergroepen mee.
In 2014 zijn er 41 werkstukken.

Carnavalsoptocht De Zilk 2014

Op 2 maart 2014 om 11 minuten over 1 trekt de carnavalsoptocht van 2014 door het buurtschap De Zilk. De Zilkers zijn trots op hun carnaval en trots op de carnavalsstoet. Kijk hier voor een impressie van het carnaval in dit Zuid-Hollandse dorp.

Carnaval Noordwijkerhout nog geen eeuw oud

In het Haarlems Dagblad verscheen zaterdag 1 maart 2014 een artikel over de historie van het hedendaagse carnaval in Noordwijkerhout. De schrijver gaat daarbij terug tot de Middeleeuwen (1261). Dat er vastenavond of vastelavond gevierd werd in die tijd lijkt aannemelijk. Alleen ontbreken de bronnen om dat te bewijzen. Van optochten, wagens en dergelijke is geen sprake. Het feest voor de aanvang van de Vasten was bovendien vooral een stedelijk feest. Ook uit latere eeuwen zijn de gegevens schaars. Een vermelding uit 1820 is een van de weinige. Het is moeilijk de boeren bij elkaar te krijgen die belasting moeten betalen omdat het carnavalstijd is, zo schrijft de controleur der directe belastingen.

Prins en vereniging
Het feest met een prins, een vereniging, carnavalswagens en bijvoorbeeld een optocht, begint in de jaren zestig. In 1961 benoemt Ben van den Hoorn zich tot eerste prins in Noordwijkerhout. De vereniging de Kaninefaaten wordt in 1962 opgericht. De Kaninefaaten zijn echter niet de eersten. In 1958 is er al een prins Bavianus (Gijs Kales) die op de Sint Bavo een feest organiseert en ook een vereniging opricht De Bavianen.

Noordwijkerhout en Nederland
In die tijd  volgde vele plaatsen in Nederland waar tot dan toe geen carnaval bestond. Noordwijkerhout onderscheidt zich niet van de rest van Nederland. Het lijkt veel meer voor de hand te liggen dat de opkomst van carnaval te maken heeft met de veranderde maatschappij na de Tweede Wereldoorlog. De jeugd kreeg meer geld te besteden en er ontstaat protest tegen autoriteiten en de gevestigde orde. Carnaval is daarvoor een perfect feest met het omkeren van de gezagsverhoudingen. Prins carnaval heerst over het dorp en niet de burgemeester en de ´carnavalisten´  gedragen zich een paar dagen anders dan in het gewone dagelijkse leven.

Noordwijkerhout hoofdstad van carnaval
Dat Noordwijkerhout nog steeds de hoofdstad van het carnaval in de Duin en Bollenstreek is heeft denk ik vooral te maken met de aanwezigheid van veel katholiek personeel uit Noord-Brabant op de Bavo in de beginjaren. Men sluit in de jaren zestig en zeventig ook aan bij een landelijke groei van het aantal carnavalsverenigingen. Veel opmerkelijker is dat Noordwijkerhout nog steeds het centrum voor het carnaval in de Duin en Bollenstreek is, terwijl veel verenigingen van boven de Moerdijk allang de pijp aan Maarten hebben gegeven.

Bronnen op aanvraag beschikbaar

Driekoningen ontmantelt de kerstboom

De kerstboom wordt tegenwoordig gezet op 6 december of een paar dagen na Sinterklaas avond. Dat is bijna gelijktijdig met de bomenzetters in de Verenigde Staten waar dit jaar het kerstseizoen begon op 5 december.

Boom en stal

Het einde de van de kersttijd is ook verschoven. Dat is nu 1 januari. De vuilnismannen en vrouwen uit Amsterdam gaan op die dag de straten langs op zoek naar bomen om te worden gerecycled.

In Nederland verschuift de kerstperiode ook richting Sinterklaas. Kerstvieringen in de 19e en groot deel van de twintigste eeuw begonnen pas op kerstavond. Dan zette men de boom. Eerst gebeurde dat alleen bij protestante gezinnen later ook bij katholieke. In katholieke gezinnen was het stalletje het middelpunt van de kerstviering.

Driekoningen

De boom ging de deur uit en het stalletje werd opgeborgen na de viering van Driekoningen op 6 januari. Je moest in een katholiek gezin toch wachten tot de drie wijzen uit het oosten het kindje Jezus begroet hadden.

Bronnen op aanvraag beschikbaar

Siervuurwerk toch oude traditie

Het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed vindt dat vuurwerk een traditie is. Siervuurwerk hoort daar ook bij. Die traditie van siervuurwerk afsteken is niet oud zegt het Ncvie in het Haarlems Dagblad van 31 december 2013. Voor het eerst in 1898 zou het publiek zich vermaakt hebben met siervuurwerk en wel bij de troonsbestijging van Wilhelmina.

17e eeuw

Maar in de zeventiende eeuw was er ook al siervuurwerk. Op de tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest (2011-2012) hangt een schilderij gemaakt door Egbert van der Poel rond 1650. Daarop zijn duidelijk twee vuurpijlen te zien. Ze vormen de achtergrond van een nachtelijk tafereel van feestelijkheden bij toortslicht op de Oude Delft.

Wellicht is siervuurwerk een traditie die tijdelijk verdwenen of vergeten is, maar lijkt veel ouder dan het vuurwerk aan het eind van de negentiende eeuw.

Bronnen op aanvraag beschikbaar

Waarom heet een rotje een rotje?

De herkomst van rotje als een soort vuurwerk is afkomstig van ratje.Een rotje afsteken was dus in het verleden een ratje aansteken. Dit in de meest letterlijke betekenis van het woord.

Rotjesbranden
De oudheidkundige Jan ter Gouw schreef erover. Het was onderdeel van de volksvermaken in Amsterdam. Vooral jongens hielden zich met dit dierkwellende spel bezig. De ratten die ze vangen worden met stro omwonden en daarna ingesmeerd met pek, teer of zwavel.

Het beest wordt dan in brand gestoken en vliegt van links naar rechts door de straten. De angst voor brand bracht de hele buurt in rep en roer volgens Ter Gouw. Huisvrouwen achtervolgen de rat met bezems en de aardappelman verjaagt de rat met zijn schop.

19e eeuw
Men ging door tot de rat brandend in de gracht belandde en ten slotte sterft. Het rotjebranden was in de eerste helft van de negentiende eeuw waarschijnlijk nog gebruikelijk. Toen Ter Gouw erover schreef in 1870/1871 zou het gebruik verdwenen zijn.

Bronnen op aanvraag beschikbaar

Is Zwarte Piet geboren uit Racisme?

Ja natuurlijk. De figuur Zwarte Piet heeft duidelijk te maken met racistische beeldvorming en gedachten. Dat is ook al lang bekend. 

Literatuur
In alle literatuur ook de populair wetenschappelijke zoals Het Sinterklaasboek van Eugene Boer en John Helsloot doet daar niet moeilijk over. Vanaf de jaren tachtig is er al kritiek op deze figuur. 

Je kan echter ook zeggen dat Sinterklaas nog nooit betrapt is op racistische uitspraken in het algemeen en ook niet over zijn knecht en helper Zwarte Piet. 

Boos op Piet
Dat mensen van Surinaamse en Antilliaans herkomst desondanks boos zijn op dit gebruik van een  'zwarte man' als knecht voor een heilige en kindervriend is begrijpelijk. Dat is niet meer van deze tijd. Zwarte Piet zal zeker verdwijnen. Alleen hoe en wanneer dat is onduidelijk. 

Paramaribo
Misschien moeten we een zwarte Sint hebben. Dat kan dan ook zonder helpers zoals dat tot de negentiende eeuw ook al was. En laat de stoomboot dan maar uit Paramaribo komen.